MENFİ TESPİT VE İSTİRDAT DAVALARI

MENFİ TESPİT DAVALARI

Menfi tespit davası; kişinin bir başka kişiye karşı borçlu olmadığının tespiti için açtığı bir dava türüdür.Bu davada olumsuz bir durum (borçlu olmama durumu) tespit edilir.Burada, alacaklıya karşı bir borcun olmadığı,veya borcun geçersiz olduğu ya da borcun ödendiği iddia edilebilir.Bu dava icra takip sırasında açılabileceği gibi; ortada herhangi bir icra takibi veya dava yokken de açılabilir.Ancak bu davayı açan kimsenin bu davayı açmakta hukuki yararı bulunmalıdır.Menfi tespit davası açıldığında borçlu adına açılan icra takibi kendiliğinden durmaz.Burada davanın açıldığı mahkeme; talep üzerine alacağın yüzde on beşinden az olmamak kaydıyla, borçludan teminat alarak icra takibinin durdurulması hakkında ihtiyadi tedbir kararı verebilecektir.Bu durum icra takibinden önce açılan menfi tespit davalarında geçerli olup; icra takibinden sonra açılan menfi tespit davalarında böyle bir tedbir kararı verilemez. 

Dava alacaklı lehine neticelenirse ihtiyati tedbir kararı kalkar. Buna dair hükmün kesinleşmesi halinde alacaklı ihtiyati tedbir dolayısıyla alacağını geç almış bulunmaktan doğan zararlarını gösterilen teminattan alır.Ancak borçlunun menfi tespit talebi kabul edilirse açılan icra takibi hemen durur. Borçluyu menfi tespit davası açmaya zorlayan takibin haksız ve kötü niyetli olduğu anlaşılırsa, talebi üzerine, borçlunun dava sebebi ile uğradığı zararın da alacaklıdan tahsiline karar verilir. Buna kötüniyet tazminatı denir ve alacak miktarının yüzde yirmisinden az olamaz.Borçlu bu süreçte alacaklıya borcunu ödemişse ;dava artık istirdat davasına dönüşür.Bu durum genelde icra takibinden sonra açılan davalarda söz konusudur.Çünkü bu davalarda mahkeme ihtiyadi tedbir kararı veremeyeceği için, artık borcu ödemek durumunda kalmış olabilir ve haksız ödediği borcun iadesi için alacaklıya istirdat talebinde bulunur. 

Bu davalarda yetkili mahkeme; davalının yerleşim yeri mahkemesi ile; icra takibinin açıldığı yer mahkemesidir.Ancak icra takibi yetkisiz yerde açılmışsa buradaki mahkemeler yetkili olmaz.Görevli mahkeme ise; uyuşmazlık konusuna göre genel görevli mahkemelerdir.Niteliği itibariyle bir tespit davasıdır ve artık borçlunun borcu olmadığı tespit edilir .Medeni Kanundaki genel ispat yükü burada da geçerlidir.Borçlu olmadığını iddia eden taraf bu iddiasını delillerle ispatlamalıdır.Bu davayı açmaktaki zamanaşımı süresi borcun ödendiği tarihten itibaren bir yıldır. 

İSTİRDAT DAVASI 

Yukarıda da belirttiğimiz gibi borçlu borcunu ödedikten sonra menfi tespit davası açamaz.Çünkü bunda hukuki yararı yoktur.Artık ödediği borcun var olmadığının tespitini değil; ödediği borcun kendisine geri verilmesini talep etmelidir.İşte borçlunun borçlu olmadığı halde hakkaniyete aykırı olarak alacaklıya ödediği paranın kendisine verilmesini talep ettiği davalara istirdat davası denir. 

İstirdat davası borçlu lehine sonuçlanırsa;artık icra takibinde ödediği para kendisine verilmelidir.İstirdat davası sonunda verilen hüküm kesin hükümdür,kanun yollarına başvurulamaz.Ayrıca istirdat davası sonucunda menfi tespit davasından farklı olarak kazanan lehine herhangi bir tazminata hükmedilmez.