MEŞRU MÜDAFAA VE HAKSIZ TAHRİK

MEŞRU MÜDAFAA: 

Kelime anlamı haklı savunma demektir.Şartları oluştuğunda faile ceza verilmeyeceği için ceza hukukunda oldukça önemlidir. TCK ‘nın 25/1 maddesine göre;Gerek kendisine ve gerek başkasına ait bir hakka yönelmiş, gerçekleşen, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak olan haksız bir saldırıyı o anda hal ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile işlenen fiillerden dolayı faile ceza verilmez. 

MEŞRU MÜDAFAA ŞARTLARI: 

Bir örnek üzerinden bütün şartları açıklayalım: 

A şahsının trafikte önünü B şahsı kesiyor.Arabadan indirip A şahsına bıçak çekerek saldırıyor ve A şahsıda B şahsını tabancası ile yaralıyor olsun. 

Şart 1:Kişiye karşı yönelmiş haksız bir saldırı vardır.Bu kişi meşru müdafaayı yapan kişi olabileceği gibi saldırıya uğrayan üçüncü bir kişide olabilir.Burada B şahsı bıçakla A şahsına saldırıyor ve bu haksız bir saldırı.Bu durumda A şahsı B şahsını tabancası ile yaralarsa; artık yaralama suçundan kendisine ceza verilmeyecektir.Burada B şahsının araçtaki A şahsına değil yanında oturan C şahsına saldırdığını varsayalım.Yine A şahsı bu durumda C şahsını yaraladığında; saldırı kendisine yönelmemiş olsa bile yaralama suçundan ceza verilmez;çünkü kanun başkasına ait bir hakka yönelmiş saldırıyı da bu kapsama almıştır. 

Şart 2:Bu saldırı kişinin haklarına yönelmiştir.Bu haklar; yaşam hakkı, vücut dokunulmazlığı,cinsel dokunulmazlık gibi kişi hakları olabileceği gibi mülkiyet hakkı gibi malvarlığı hakları da olabilir.Örnek olayda B şahsı A şahsının vücut dokunulmazlığı hakkına veya hatta yaşam hakkına saldırıyor.Bu durumda A şahsının B şahsını yaralaması durumunda A şahsına yaralama suçundan ceza verilmeyecektir. 

Şart 3:Saldırı o an gerçekleşiyor olabileceği gibi; gerçekleşme ihtimali olan veya tekrarı muhakkak olan bir saldırıda olabilir.Örnekte B şahsı o an saldırıyor.Burada B şahsının bıçağını almaya aracına yöneldiği sırada yine A şahsının B şahsına karşı kendini korumaya yönelik olarak gerçekleştirdiği yaralama fiilleri cezalandırılmaz.Burada B şahsı ile A şahsının aralarındaki tartışmanın sona erdiğini ve B şahsının aracına bindiği sırada A şahsı tabancası ile yaralamayı gerçekleştirirse; artık meşru müdafaadan söz edilemez. 

Şart 4:Meşru müdafaa fiili saldırı ile orantılı bir şekilde olmalıdır.Burada orantı her somut olaya göre değerlendirilebilir.Şimdi üzerine silahla gelen bir saldırganı tabancayla yaralayan veya öldüren kişide orantıdan bahsedilemez.Ancak üzerine bıçakla saldırılan kişinin tabancası ile kendisini koruması ve saldırganı yaralaması durumu da orantı vardır. 

Şart 5:Meşru müdafaa sınırı o anın şartları ve koşullarına göre değerlendirilmelidir.Burada A şahsı o an için kendini korumak durumundadır başka bir çaresi yoktur.Kendisine karşı bıçakla saldırı söz konusudur.Yaşam hakkı tehlike altındadır.O an için kolluğa başvuracak zamanı ve durumu yoktur. 

İşte bu şartlar varsa kişinin eylemleri cezalandırılmaz.Bu şartlar varsa meşru müdafaa sebebiyle faile ceza verilmeyecektir.Kanun ceza verilmez ifadesini kullanmış yani hakimin bu konuda takdir hakkı bulunmamaktadır;hakim sadece olayda meşru müdafaanın şartlarının olup olmadığını değerlendirecektir. 

SINIRIN AŞILMASI 

Meşru müdafaada sınırın aşılması da gündeme gelebilir.Eğer bu sınırın aşılması mazur görülebilecek bir heyecan, korku veya telaştan ileri gelmiş ise faile ceza verilmez.Burada saldırganın gerçekleştirdiği fiilin meşru müdafaada bulunan kişi üzerindeki etkisi ;yarattığı korku ve telaş çok önemlidir.Bu saldırıda kişi şoka girmiş aşırı telaşlanmış olabilir.Örneğimizde;B şahsı direk olarak A şahsına bıçakla saldırmaya başlamış ve onu yaralamaya başlamışsa bu saldırıda A şahsının tabancasını çekerek direk B şahsını kafa bölgesinden vurup öldürmesinde meşru müdafaada sınırın aşılması gündeme gelebilir.Çünkü burada saldırılan kişi aşırı korku ve talaş altındadır.Bu durumda saldırganı etkisiz hale getirmek için neden direk kafa bölgesine nişan aldığını maruz kaldığı saldırının tehlikesi ile yarattığı korku ile açıklanabilir. 

HAKSIZ TAHRİK 

Birde meşru müdafaa da olduğu gibi cezalandırmayı engellemese de; ceza miktarını önemli ölçüde azaltabilen haksız tahrik kurumu vardır.TCK 29 göre : Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan yirmidört yıla ve müebbet hapis cezası yerine oniki yıldan onsekiz yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir. 

Haksız tahrik kişinin alacağı ceza miktarını azaltan bir sebeptir çünkü kişi burada uğradığı haksız fiile karşılık,tahrik altında suç işlemektedir.Kişi uğradığı haksız fiil sonucu üzülmüş,acı çekmiş veya aşırı öfkelenmiş olabilir.Bu durumda alacağı cezada bir miktar indirim yapılması gerekir.Ancak şunu belirtmek gerekir ki kişiye yönelen fiil haksız bir fiil olmalıdır.Örneğin;icra memurları failin evine haciz için geldiği sırada borçlunun icra memurlarını yaralaması durumunda haksız fiilden söz edilemez.Bu durumda tabi olarak evine haciz için gelen borçlu öfkelenebilir,üzülebilir,tahrik olabilir.Ancak bu durumda tahrik haksız olmadığı için haksız tahrik hükümleri uygulanmayacaktır.Kanun özellikle haksız fiil terimini kullanmıştır.Yani faile karşı illaki TCK kapsamında suç teşkil eden bir fiilin uygulanması gerekmez; borçlar kanunu kapsamındaki fiillerde haksız fiil kapsamına girmektedir.Haksız fiile bir örnek verelim:Örneğin; trafikte seyir halindeyken diğer bir sürücünün faile ve ailesine hakaret etmesi ve failinde bunun üzerine araçtan inerek kendisine ve ailesine hakaret eden kişiyi yaralaması.Bu durumda yaralayan kişi haksız tahrik hükümlerinden yararlanır. 

Haksız tahrik şartları varsa hakim cezayı dörtte birinden dörtte üçüne kadar indirebilir.Aslında burada hakime geniş bir takdir yetkisi verilmiştir.Hakim olaydaki tahrikin boyutuna göre cezada indirim yapacaktır. Ayrıca haksız tahrik şartları varsa ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan yirmidört yıla ve müebbet hapis cezası yerine oniki yıldan onsekiz yıla kadar hapis cezası verilir.Yine burada da hakim somut olay ve tahrikin derecesine göre cezada yapacağı indirimi takdir edecektir.